Dylan kende Joan Baez al vóór hij op 24 januari 1961 New York neerstreek. Van op televisie. Ze debuteerde in 1959 op het eerste Newport Folk Festival en had in 1960 een eerste elpee uitgebracht. Ze was nochtans maar even oud als Dylan, maar stond al snel bekend als ‘de koningin van de folk’.

In zijn “Kronieken” beschreef Dylan welke indruk Baez op hem maakte toen hij haar in Minneapolis op tv zag in een folkmuziekprogramma: ‘Ik kon mijn ogen niet van haar afhouden, probeerde niet te knipperen. (…) Alleen al naar haar kijken maakte me high. En dan was er nog die stem van haar. Een stem die kwade geesten uitdreef. (…) Met haar Schotse en Mexicaanse bloed leek ze op een religieus icoon, op iemand voor wie je jezelf zou opofferen en ze zong in een stem rechtstreeks tot God.’

Dylan heeft in zijn autobiografie haast anderhalve bladzijde nodig om die koningin van de folk te beschrijven. En hij voorvoelde dat ze zijn tegenhanger zou worden, dat zij degene was met wie zijn stem een perfecte harmonie zou kunnen vinden.

Maar eerst zou hij dus in New York nog verliefd worden op de 17-jarige Suze Rotolo, zoals we al zagen. Terwijl Dylans roem klimt, zoekt Rotolo afstand in Italië, komt terug, raakt zwanger, laat zich aborteren, verzoent zich opnieuw voor een korte tijd met Dylan vooraleer definitief met hem te breken.

Ze omschrijft Dylan in haar boek “A Freewheelin’ Time: A Memoir of Greenwich Village in the Sixties” als een baken en een zwart gat. Een baken met die enorme intensiteit die rond hem hing, een zwart gat waar je werd ingezogen. Als zijn vriendinnetje voelde Rotolo zich verdwijnen, een ‘nonentiteit’ worden. En daar paste ze voor.

Bovendien maakte Dylan in april 1963 in het echt kennis met de koningin van de folk. Hij was op dat ogenblik geen nobody meer, maar de meest beloftevolle singer-songwriter. Baez nodigde Dylan uit bij haar thuis in California. Hij schreef er liedjes en mocht mee het podium op tijdens haar concerten. Dan zongen ze duetten. Maar Dylan kreeg van Baez ook ruimte om het publiek met zijn solowerk kennis te laten maken.

Folk was volop ingeburgerd in de burgerrechtenbeweging. De muziek moest een boodschap hebben. De activistische Baez vond in Dylan een goudklompje. Om zijn liedjes te zingen, in duet of solo. Zij vond dat ze toen een beetje een risico nam om Dylan bij haar publiek te introduceren. In het begin waren er inderdaad fans geweest die die neuzelaar naast hun sopraan met de goddelijke stem uitfloten. Maar al snel werd de koningin van de folk weggeblazen door de nieuwe koning van de folk. En Rotolo verdween uit Dylans leven.

Van zodra de roem van de jonge bard royale proporties had aangenomen, was hij niet zo ruimhartig voor Baez als zij voor hem was geweest. Dat kwam misschien ook wel omdat hij al een geheime relatie onderhield met een derde vrouw: Sara Lownds, het fotomodel waarmee hij zou trouwen.

Dylan lokte Baez nog mee naar Engeland voor een toernee in 1965. Maar daar brak hij haar hart door haar niet één keer naast zich op het podium te dulden. Baez voelde zich aan de andere kant van de Atlantische Oceaan de valies te veel. Ze liet Dylan stikken. Het koningskoppel van de folk had opgehouden te bestaan.

En Dylan, zo vertelde Rotolo in 2008 in een interview naar aanleiding van haar boek aan The Guardian, ‘zocht verder de weg die hij zelf wilde, zonder bagage. Hij keek nooit achter zich. Hij bleef gewoon gaan.’ De koningin van de folk paste niet meer in de plannen van de artiest. Na zijn terugkeer naar de VS zou hij breken met de rigide folkwereld. Door niet alleen meer akoestisch te spelen, maar ook elektrisch.

Het is voor buitenstaanders nooit eenvoudig om relaties te beoordelen maar het heeft er toch veel van weg dat Dylan echt wel een rokkenjager was. Het was de geruchtenmolen die Rotolo inlichtte over Dylans scheve schaats met Baez. En vooraleer Baez wist dat Dylan al maanden een geheime relatie onderhield met Sara Lownds, had zij al eens in een nachtjapon van haar rivale geslapen. Ook later zou hij met vele vrouwen uit de muziekwereld escapades beleven terwijl hij getrouwd was. Al moet wel gezegd worden dat veel artiesten in dat bedje ziek waren.

De amoureuze wederwaardigheden weerklinken in Dylans liedjes, soms herkenbaar, soms zelfs pijnlijk herkenbaar. Maar meestal moeilijk op één meisje vast te pinnen. Visions of Johanna, uit de meesterlijke plaat “Blonde on Blonde” uit 1966, is zo’n lied dat vaak werd gekoppeld aan Baez. Of toch weer niet.

Het lied met de raadselachtige poëtische tekst zou geschreven zijn in november 1965 in het Chelsea Hotel in New York. Meer bepaald op een dag dat de stroom een halve dag uitviel en het openbare leven in acht Amerikaanse staten tot stilstand kwam. Dylanologen zien in de tekst verwijzingen naar beroemde schilderijen en gedichten. Velen noemen het lied omwille van zijn tekst een van Dylans belangrijkste nummers.

Een Canadese professor Engelse letterkunde omschreef Visions ooit als de best geschreven song die hij ooit heeft gelezen of gehoord. Steve Harley van Cockney Rebel verklaarde dat Dylan met dit lied alle andere songwriters van zijn generatie het nakijken heeft gegeven. ‘Dit is geen Wordsworth, geen Keats’, oreerde Harley, ‘het is Dylan en hij overtreft hen.’

Persoonlijk moet ik toegeven dat ik aan de tekst kop noch staart krijg. En ook de melodie vind ik niet zo bijzonder. Omwille van plaatsgebrek heb ik Visions of Johanna als eerste nummer van “Blonde on Blonde” van mijn iPod verwijderd. Maar sommige tekstflarden blijven wel in mijn hoofd hangen. Zoals ‘Lights flicker from the oppositie loft, in this room the heat pipes just cough’.

Suze Rotolo is een van de vrouwen die de vraag welke liedjes van Dylan over haar gaan, vaak heeft moeten beantwoorden. Ik denk dat zij het in volgende woorden uit een interview met The Guardian wel eens bij het juiste eind kan hebben: ‘Ik zou inderdaad een lijstje kunnen maken. Maar als je echt naar die liedjes luistert, zal je merken dat het toch ergens ook fictie is. Hij schreef over iets dat hem in zijn leven overkwam, maar maakt er fictie van, geeft er de stem van iemand anders aan.’ De typische pennentrek van een schrijver dus.

Ook koningin Baez heeft inmiddels weer vrede met haar koning. Na wat gepingpong in reünies en benefietconcerten, afgewisseld met gekrakeel en de in vitriool gedrenkte autobiografie “A voice to sing with”, kreeg Baez zelfs haar excuses. Dat titelde althans The Toronto Star in september 2009, toen de documentaire “Joan Baez: How sweet the Sound” in première ging op het Internationaal Filmfestival van Toronto.

Het heeft 44 jaar geduurd, had de krant geteld, maar Dylan heeft in de documentaire gezegd dat hij zich erg slecht voelde over de manier waarop zijn relatie met Baez op de klippen is gelopen. Waarop Baez zich ook excuseerde voor de manier waarop ze Dylan voor haar vele politieke en sociale karretjes wilde spannen. ‘Ik trachtte hem in een gietvorm te proppen.’ En als er iets is waar kunstenaars en schrijvers van wereldniveau niet in passen, is het wel dat.