Op 24 april geeft Bob Dylan een concert in de Lotto Arena in Antwerpen. Nog een dikke drie maanden en ik zit daar, naast mijn dochter Winke. Zij kent niet zoveel van Dylan als ik. Ze wou wel mee, als ik haar eerst Dylan wat beter leer kennen. Dat is de bedoeling van deze en de volgende blogposts.
Eigenlijk postte ik hier enkele maanden geleden al een tekst onder deze reekstitel. Wie wat zoekt, vindt het verhaal terug rond twee van zijn oudste liedjes: het wereldberoemde “Blowin’ in the wind” en het minder bekende “The Ballad of Medgar Evers”. De komende weken wil ik er hier in deze reeks nog wat aan toevoegen. Maar Winke moet ook de documentaire film “No direction home” van Martin Scorsese uit 2005 bekijken natuurlijk, over de beginjaren en de doorbraak van die jonge kerel die op zekere dag in New York aanlandde om met liedjes zingen zijn brood te verdienen. Laat me beginnen met een panoramisch overzicht van de invloed en betekenis van Dylan.
De carrière van Dylan als muzikant en liedjesschrijver overspant al meer dan een halve eeuw. Hij schreef honderden songs, bracht een stuk of vijftig langspeelplaten of cd’s uit. Hij kreeg de meest prestigieuze prijzen en werd gelauwerd in de muziekwereld, de letteren en de film. Hij ontving eredoctoraten en eremedailles van presidenten, speelde overal ter wereld, zelfs voor de paus. Uitzonderlijk voor een schrijver van liedjes won hij de wereldwijd meest prestigieuze carrièreprijs voor een auteur, de Nobelprijs Literatuur, waarover hij zich na enkele dagen wachten vereerd uitliet, maar hem afhalen, dat paste helaas niet in zijn agenda en dus liet hij dat over aan Patti Smith.
Hoewel Dylan vandaag de meest gelauwerde rockartiest en songschrijver is van de voorbije halve eeuw, boekte hij nooit, op geen enkel moment van zijn carrière, grote commerciële successen. Met zijn elpees, cd’s of singles kon hij nooit wedijveren met de sterren van zijn tijd. Een paar keer in de top tien, de ene plaat succesvoller dan de andere, de ene tournee sterker dan de andere, het ene concert barslecht en het volgende steengoed. Het waren vooral andere groepen of artiesten die met covers van zijn liedjes scoorden in de hitlijsten, van Peter, Paul & Mary, Joan Baez of The Byrds tot Jimi Hendrix en Guns and Roses.
Dat is net het betekenisvolle van Dylan: de liedjes die hij schreef. Hij was een van de eersten in de pop- en rockmuziek die vanaf zijn tweede plaat haast al zijn nummers zelf schreef, wat toen niet gebruikelijk was. En hoe deed hij dat. Hij was, in navolging van Amerikaanse folkartiesten als Woody Guthrie, de eerste rockartiest die in zijn liedjes iets vertelde van betekenis. Hij hield in zijn teksten en muziek weinig rekening met de bestaande conventies of smaken. Niet bij de lengte van zijn nummers, de gebruikte instrumenten, de regels van poëzie of liedjes schrijven, zoals hij dat ook niet deed bij zijn optredens, zijn levensstijl of de manier waarop hij soms met mensen uit zijn nabije omgeving omging.
Hij werd de voorbije vijftig jaar fanatiek verafgood. Maar hij werd ook een poos systematisch uitgejouwd, concert na concert, een hele tournee lang, omdat hij, met The Hawks als begeleidingsband, elektrisch begon te spelen. Later, toen hij zijn stijlen veranderde of zelfs helemaal een onverteerbaar religieuze toer op ging, werd hij telkens verguisd, tot hij weer herontdekt en nagevolgd werd of verraste. Succes of gejouw, Dylan bleef koppig zijn zin doen. In zijn muziek, in zijn leven.
Zijn teksten en de manier waarop hij ze zong, waren nooit gehoord. Soms met een vernieuwende poëtische inslag, soms met ongebruikelijke thema’s als woede, zelfs haat of afkeer. Soms in een apocalyptische taal die je door elkaar schudt. Soms groots in banaliteit, soms redelijk onbegrijpelijk. Soms in een verbazende dubbelzinnigheid van alles tegelijk: mooi en lelijk, lief en geërgerd, bewonderend en neerbuigend. Tegenwoordig nog met amper toonverschil, in een raspende stem die de woorden live vaak onverstaanbaar neuzelend afbijt en uitspuwt.
Het zijn in de eerste plaats die teksten die hem van 1963 tot nu uniek maken. Bij Dylan kon je ook nooit zeggen dat hij uitverteld was. Hij begon in de jaren zestig als een komeet, rustte enkele jaren op zijn lauweren maar stopte nooit met “werken” en keerde na een mindere periode telkens weer terug met platen, liedjes en teksten die de muziekwereld verbaasden.
Met zijn teksten, zeker toen hij die ook in rock- en bluesmuziek door een band ondersteund durfde vertolken, heeft hij zijn tijdgenoten beïnvloed en ook zangers en groepen die na hem zijn gekomen in de brede wereld van de populaire muziek. Die invloed heeft hem in die wereld van gelijken zijn status van grootmeester verleend, geëerd en bewonderd door alle groten, van Leonard Cohen, Johnny Cash, David Bowie, Neil Young, Bruce Springsteen, The Beatles en The Stones tot, bij ons in Vlaanderen, Bart Peeters of Jan De Smet.
Het leven van de krasse zeventiger is inmiddels helemaal binnenste buiten gekeerd en toch bevat het nog zoveel geheimen die hij angstvallig verborgen heeft gehouden. Overal ter wereld leggen mensen zich toe op het uitrafelen van het leven en werk van Robert Zimmerman, zoals Bob Dylan in Duluth in 1941 in de Amerikaanse staat Minnesota ter wereld kwam.
Over zijn leven schreven ettelijke dylanologen al doorwrochte biografieën. Zelf bracht hij voorlopig één geweldig geschreven deel uit van Chronicles (Kronieken), een autobiografie die hij in drie delen zou schrijven. Er bestaan al vele prachtige documentaires en films over zijn leven. Mensen uit zijn onmiddellijke omgeving voegden daar nog hun eigen boeken over hun bestaan aan zijn zijde aan toe.
Al zijn liedjesteksten, de meeste uitvoeringen en zelfs de uitleg bij zijn songs vind je tegenwoordig terug op internet, net als alle andere informatie, van interviews tot filmpjes, van blogposts tot artikels, opinies en analyses. Alles lezen, alles weten en het onthouden is zelfs voor de beste dylanoloog al lang niet meer mogelijk.
Maar het loont de moeite om deze krasse bejaarde te leren kennen. Hij is al een jaar of veertig een van de zangers die mijn leven beïnvloeden. In goede en slechte tijden.