Twee dagen in Berlijn op bezoek bij onze dochter Winke. In de hippe stad waar veel “scheitert” (mislukt) maar nog meer lukt. In de Duitse hoofdstad die – volgens Die Welt – onduits is, Pruisisch, anarchistisch en al gauw ook rijk, liggen de verhalen zomaar voor het rapen.

Tasso
In de buurt van metro Frankfurter Tor in Berlin-Friedrichshein bevindt zich Tasso, een café-restaurant-antiquariaat-cultureel-centrum-sociale-tewerkstellingsplaats in een. Onze dochter troont ons erheen omwille van de tweedehandsboeken. Ze werden er namelijk allemaal verkocht aan 1 euro per stuk, of het nu een dik en fraai geïllustreerd kunstboek betreft of een paperbackversie van een flinterdunne novelle. Vanaf deze week kosten ze anderhalve euro. Het boekendeel beslaat de oppervlakte van een gemiddelde Standaard-boekhandel. Om er heerlijk te kunnen grasduinen is het selbstverständlich wel handig een woordje Duits te kennen. Je vindt er dan (haast) alles. Het aantal Nederlandstalige werken is beperkt tot een halve Billy. Wat dus betekent dat Greet en ik ons al vrij snel neer vleiden in de zeteltjes van het café-restaurant. De gerechten die ze serveren zijn biologisch, net als de dranken. Je kunt er koffie krijgen en frisdranken maar ook bier en wijn, alles 100 procent van biologische herkomst, zegt de barman fier. Die lijkt een beetje de spil van het personeel. Hij wordt bijgestaan door helpers met een lichte beperking. Allen spannen ze zich in om vriendelijk te zijn. Aan de muur hangt een stevige rij spotlichten. ’s Avonds vinden in Tasso optredens, lezingen, toneel of andere voorstellingen plaats. De zaak droomt van een betere wereld: waar boeken betaalbaar zijn; waar integratie van mensen met een beperking vanzelfsprekend is; waar biologisch voedsel niet duur maar lekker is; waar iedereen van cultuur kan genieten.

Veiligheidscontrole op Schönefeld
Aan de veiligheidscontrole van Gebouw C op de luchthaven van Schönefeld, het gebouw waar je alleen binnen mag als je enkel met handbagage reist, staan twee veiligheidsagenten, een man en een vrouw, op klandizie te wachten. We voelen ons wat onwennig maar beginnen toch de lange slurf om wachtfiles te kanaliseren gezagsgetrouw te volgen. Een vrouw van middelbare leeftijd die na ons het gebouw betrad, ziet het anders. Ze haakt de linten los en werkt zich zo rechtdoor naar de wachtende scanners, veiligheidspoorten en handbagagecamera’s. Maar dat is niet naar de zin van het wachtende veiligheidspersoneel. De man roept en doet teken dat ze het uitgestippelde parcours moet volgen. Maar de vrouw houdt zich Oost-Indisch doof en blijft recht op haar doel afgaan. We zien hoe de veiligheidsman zich steeds meer opwindt. De veiligheidsvrouw naast hem heeft haar handen al op haar brede heupen gezet. Als de vrouw zich met een onschuldig gezicht vóór ons aan de veiligheidscontrole presenteert, krijgt ze pas echt de wind van voren. De tas die ze op de rollers zwiert wordt er met een even vlotte zwaai weer afgekeild. ‘Warten!’, roept de veiligheidsman kwaad. Als ook wij aan de balie zijn geraakt, is de discussie nog niet besloten. Maar wij mogen eerst. Neen, wij moéten eerst worden gecontroleerd. Ordnung muss sein, denk ik.

Schloss Charlottenburg 2
De Schlossstrasse in Charlottenburg loopt van het metrostation rechtdoor naar Schloss Charlottenburg, het grootste paleis in Berlijn. Het werd gebouwd in opdracht van Sophie Charlotte, de echtgenote van keurvorst Frederik III, die zich later liet kronen tot koning Frederik I van Pruisen. Frederik II, de Grote, zou er ook een tijdje wonen, maar in 1747 verhuisde de beroemdste telg van de Hohenzollern naar Sanssouci in Potsdam. Stadsdeel Charlottenburg houdt aan die periode een status van rijk stadsdeel over en veel mooie, statige Jugendstilhuizen. Pas in 1920 werd het bij Berlijn gevoegd, het telde toen al 300.000 inwoners. Uitgerekend in een mooi gebouw langs de statige Schlossstrasse passeerden we een mooi gebouw met spandoeken aan de gerenoveerde gevel. Ze zeggen: “kein Mensch ist illegal”, “Refugees welcome” en “Bring your families”. Een vertaling lijkt me niet nodig. Hier wordt de vluchtelingencrisis op een bijzonder voluntaristische wijze “geschaft”. Wat later zal ik in mijn audiogids in het echte kasteel een stem het verhaal horen vertellen van een vrouw van een van de Frederikken die er woonde. Nu ik dit opschrijf, moet ik daar terug aan denken. De vrouw werd door haar Frederik verbannen naar een ander, kleiner kasteel, zodat hij zich kon concentreren op het bestuur van het land. Zo ging dat toen.

Studentenstad
Over mijn vrouw zeg ik soms dat ze niet aarzelt een gesprek te beginnen met een hond met een hoed op. Maar samen met haar reizen leidt altijd tot interessante ontmoetingen. Deze keer met enkele Engelstaligen die in een anglofiele pub om 10 uur ’s morgens al aan de guinness zaten. Ieren of Schotten, gokten we. Australiërs dus. Uit Perth. Studenten in Berlijn. Zoals ook onze dochter, zoals zovele jonge mensen naar die uitzonderlijk hippe, vrije, bandeloze en toch geordende stad gezogen. In bar Dujardin in Berlin-Wedding, een hippe kroeg die onze dochter voor ons had uitgekozen omdat ook mensen van een jaar of dertig er wel eens een voet binnen zetten, wonen we een mini-jazzconcert bij. Een nachtegaal, begeleid door een piano en een contrabas, zingt voor twintig toeschouwers die op het einde van de avond als haringen in een ton in de bar staan. Na het concert gaat de hoed rond. Een van de vier jonge barvrouwen met wie we aan de praat geraken, is als student van Nottingham naar Berlijn gekomen. Ze vindt de stad zo geweldig dat ze er nu al zeven jaar lang geen afscheid van kan nemen. Vandaag telt Berlijn bijna 180.000 studenten. Welke toekomst wacht een stad die geen studenten meer aantrekt, bedenk ik terwijl ik de ogen van Caroline Pauwels, de nieuwe rector van de VUB, zie blinken als ze over Brussel spreekt in De Afspraak. Brussel heeft deze dagen veel op te steken van Berlijn. Florian Eder van Politico heeft elke zaterdag in de Berlijnse krant Die Welt een column over Brussel. In het nummer van 30 april, dat ik heb gekocht omdat het met een Berlin-special uitpakt, somt hij enkele gelijkenissen op: de glasscherfwijken langs de ene en de wonderschone architectuur langs de andere kant, de slechte Italiaanse restaurants voor klanten met kredietkaarten van de firma, het verdriet om stijgende huurprijzen en de vreugde om nieuwe wijnbars, yogawinkels en galeries. De creativiteit en de kunstenaars. Er is hoop voor Brussel.