Het is deze week vijftig jaar geleden dat België bilaterale akkoorden heeft ondertekend met Marokko en Turkije, las ik in de krant.  En hoorde ik op de radio. En zag ik op televisie. Woorden wekken, voorbeelden strekken, schoot een zegswijze door mijn hoofd. Omdat mijn associatief brein me terug katapulteerde naar een slecht verlichte ruimte in de sauna die ik onlangs voor het eerst bezocht. 

In het korte bestek van een halve eeuw is de samenstelling van de bevolking in Vlaanderen grondig veranderd. De terugblikken op die halve eeuw pruttelen van wrevel en onvrede.  Omwille van racisme en discriminatie, die na al die tijd zeker nog bestaan. Maar vooral omdat bij ons een gemiddelde mens van vreemde origine nog steeds aan de slechte kant van de statistieken zit inzake vorming en scholing, werk of welvaart. Er valt inderdaad heel wat aan te merken op het beleid, of beter misschien, het was decennia wachten op wat paal en perk aan de instroom en een begin van inburgeringsbeleid.

Terwijl de teller in het begin van de jaren zestig op 0 en een getal na de komma stond, telt Vlaanderen met Genk vandaag al één grote stad waar er meer mensen wonen van vreemde origine dan van Belgische. In 2012 telde Vlaanderen 1,1 miljoen inwoners van vreemde herkomst (mensen van wie de huidige of eerste nationaliteit niet Belgisch is en Belgische kinderen van wie minstens één van de ouders in dat geval is), goed voor 17,5 procent van de bevolking. Geef toe, het is veel voor Korneel.  Op vijftig jaar tijd is Vlaanderen gemuteerd naar een diverse samenleving. En ramingen wijzen uit dat het aantal mensen van vreemde origine in Vlaanderen elk jaar met gemiddeld twee procent toeneemt.

Is dat veel? Het valt te zien hoe en wie het bekijkt.  Het draagvlak voor immigratie kan bijvoorbeeld krimpen, zoals Zwitserland abrupt in een volksraadpleging toonde. Het land van 8 miljoen inwoners telt 25 procent mensen van buitenlandse oorsprong, onder wie naar EU-normen verhoudingsgewijs een massa hooggeschoolden. Zonder die buitenlanders zou Zwitserland niet meer functioneren.  En toch sprak een nipte meerderheid zich in het referendum uit voor quota op de immigratie, waarmee het Alpenland in heel Europa van de xenofielen de wind van voren kreeg en nu verplicht is de samenwerking met de EU te gaan heronderhandelen.

Maar er speelt meer dan draagvlak alleen.

Een leerrijke plaats om de diversiteit in Vlaanderen gade te slaan, is de sauna. Tot die vaststelling kwam ik tijdens een bezoek aan Thermae Boetfort in Melsbroek, waar mijn vrouw en ik tal van talen hoorden maar amper Nederlands.  Dat laatste was misschien toeval. Zoals we er ook toevallig kennis maakten met een vrouw van Zwitserse oorsprong en haar partner, een Vlaming uit het Brusselse, die dus perfect tweetalig is.

Het koppel woont langs de Waalse kant van de taalgrens maar stuurt zijn kinderen in het Nederlands naar school in Halle. Met haar onderhoudt hij zich doorgaans in het Frans ofschoon haar moedertaal Duits is en ze hem vraagt meer Nederlands te spreken zodat ze kan oefenen. Want zij volgt Nederlandse taalles. Met hun kinderen praten ze Nederlands en kijken ze naar Ketnet. Ze zijn er van overtuigd dat je in een land als België (of Zwitserland) twee- of liefst drietalig hoort te zijn. Gewikkeld in badhanddoeken op een houten bank, geurend naar lavendel en nog nagloeiend van een deugddoende peeling, hoorden en zagen wij hen dat graag met overtuiging zeggen.

België en later Vlaanderen hebben er veel te lang mee gewacht om de nieuwkomers van buitenlandse origine te verplichten Nederlands (of in het Franstalig landsgedeelte Frans) te leren. Dat probleem werd, zoals meerdere zaken waar Vlamingen en Franstaligen een verschillende mening over hadden, in de frigo gestoken.

U voelt op dit moment wellicht de titel komen. Het is voor alle mensen die in een nieuw land hun toekomst willen uitbouwen erg moeilijk om zelfredzaam te worden, zich te emanciperen en op te werken zonder taalkennis. En dat laatste blijft ook voor de toekomst een enorme prioriteit, die geen frigo meer verdraagt.

Al was het bijvoorbeeld maar omdat in de grootste stad van het Vlaams gewest, Antwerpen, 41 procent van de inwoners thuis géén Nederlands spreekt, terwijl bijna zeven op tien kinderen tussen 1 en 5 jaar er van buitenlandse origine zijn. Taalkennis dus. Daarmee begint zelfredzaamheid, integratie, participatie, sociale cohesie, emancipatie, een goede job vinden, hoger klimmen op de maatschappelijke ladder, gelukkig worden in plaats van verbitterd blijven, naar de sauna gaan. Eerlijk, de Kasbah therapie in Boetfort vonden we top.