Het is zondagochtend vroeg en ik zit aan de radio gekluisterd om het nieuws over Catalonië te horen. Een volgens democratische regels georganiseerde staat heeft op grond van de grondwet en een vonnis van een grondwettelijk hof een democratische regio verboden een referendum te organiseren, een bij uitstek democratisch instrument, waarbij aan de bevolking de vraag wordt gesteld of ze nog bij die staat wil behoren.

De staat heeft met boten, alsof het om een invasie ging, duizenden politiemannen naar de regio gestuurd. Zij moeten verhinderen dat de regio het vonnis en de grondwet naast zich neerlegt en toch het referendum tracht te organiseren. De politiemannen namen de voorbije dagen stembiljetten en de software om de stemmen te tellen in beslag, vielen redacties en drukkerijen binnen, bedreigden ambtenaren, burgemeesters en regionale politici met vervolging en gevangenschap, pakten sommigen al op, zorgden ervoor dat stemlokalen niet open kunnen gaan. En wie weet wat er nog volgt vandaag.

Duizenden burgers van de regio zijn al wekenlang aan het demonstreren om hun recht om te stemmen in een democratische regio en een democratische staat op te eisen. Massaal komen ze op straat om hun mening te uiten, organiseren ze zich om stemlokalen te bezetten of op andere manieren het referendum voor te bereiden, offeren ze hun vrije tijd op, brossen ze daarvoor de lessen, wie weet ook hun werk.

Ik beken eerlijk dat het me evenzeer treft als toen burgers de Berlijnse Muur ten val brachten, de Oost-Europese communistische dictators een na een verjoegen, demonstreerden voor democratie in Tunesië, Egypte en andere staten waar de vrijheid, de mensenrechten en de democratie nog niet zo stevig gegrondvest zijn als in Europa en vele andere landen die ooit op onwettelijke manieren van Europese landen onafhankelijk zijn geworden en de Europese regels om een staat op te grondvesten hebben overgenomen.

Zoals een grondwet met rechten en vrijheden, een parlement om de uitvoerders van de macht te controleren, vrije verkiezingen, democratische instellingen dus, een rechtsstaat met rechters die onafhankelijk kunnen vonnissen, met garanties op veiligheid en openbare orde, met bijdragen van de burgers, volgens hun mogelijkheden, die we belastingen noemen waarmee het apparaat om dat alles mogelijk te maken, gefinancierd worden.
Over al die punten en nog veel meer hebben de Catalanen zich de voorbije jaren vragen gesteld en aan hun regering in Madrid gevraagd om erover te praten, te onderhandelen. Madrid weigerde dat, al jaren.

En wat nog het ergste is: Europa zweeg. Of nee, Europa weigerde stelling in te nemen. Of nee, Europa bevestigde dat regio’s binnen haar grenzen die zich van hun staat afscheiden geen lid kunnen worden van de Europese Unie, tenzij ze het hele proces om lid te mogen worden, doorlopen. Als waren ze Rusland. Europa bevestigde dat de bestaande lidstaten tegen zo’n toetreding hun veto mogen stellen. Europa zei dus dat Madrid kan verhinderen dat de regio rond Barcelona lid kan worden van de EU als het, zelfs na bijvoorbeeld een ordelijk georganiseerd referendum waarin 100% voor afscheiding van Spanje zou stemmen, zou beslissen dat effectief te doen.

En wat ook heel erg is: wat hebben we van onze regering gehoord over de Catalaanse kwestie, die Karel De Gucht de grootste bedreiging van de EU noemde, maar zonder een duidelijke stelling in te nemen? Zelfs de Vlaamse partijen deden (op een vlag aan het hoofdkwartier van N-VA en enkele individuele steunbetuigingen van politici na) vooral of hun neus bloedt.

Zover staan we nu. De stemming in Catalonië kan onmogelijk democratisch legitiem zijn, omdat Madrid met de Spaanse politiemacht achter de hand de normale organisatie van het referendum onmogelijk heeft gemaakt. Spanje en Europa wachten nu bang af hoe het verder zal gaan. Wat zal Catalonië nu doen? Wat zal Madrid doen?

Maar Madrid heeft zich in de ogen van waarschijnlijk de helft of meer van de Catalanen nu al als een vijand opgesteld. Catalonië is een regio geworden waar de Spaanse grondwet de grond onder de voeten is verloren. De Spaanse democratie is voor velen een dictatuur van een regering en een grondwettelijk hof geworden. Zoals onder Franco. En de Europese Unie heeft iedereen die in haar 28 lidstaten verblijft en het zich afvroeg, onder de neus gewreven dat ze een Unie van staten is en niet van burgers.

Zo. Ik schreef dit in een emotionele bui tussen het radionieuws van 8 en 9 uur. Misschien moet ik vanavond mijn mening wel herzien. Ik hoop het. In ieder geval: Hommage aan Catalonië! Zoals de titel was van het boek dat George Orwell schreef over de Spaanse burgeroorlog.
Na een dag van ontsteltenis over wat er is gebeurd, toch blij dat premier Michel het geweld heeft veroordeeld en opriep tot dialoog. Goed ook dat minister-president Geert Bourgeois zijn bezorgdheid uit en minister Jan Jambon van de EU een sterk signaal vraagt.