Op winterwandel met Marianne in Oostende viel er heel wat te bekijken. De toeristische dienst verwende de vele bezoekers met een boeiend Valentijnsprogramma. Oostende kreeg wellicht nog niet eerder al half februari zoveel toeristen op bezoek. Op de dijk, op het strand, in de winkelstraten, langs het parcours van The Crystal Ship of aan en in de vele andere publiekstrekkers en attracties die er ondanks corona te genieten vielen, het zag er zwart van het volk.

Zondag belandden we rond de middag aan de Drie Gapers. Bovenop het poortgebouw met de arcades die uitkijken op de zee bevindt zich een ruiterstandbeeld van koning Leopold II. Aan zijn voeten schiepen de gebroeders Courtens een reusachtig bronzen kunstwerk met twee enorme beeldengroepen, waaronder ook een groep met zwarten.

Links situeert zich de Dankbaarheid van het Kongolese Volk, met enkele zwarten die hun vreugde uiten omwille van hun bevrijding uit de Arabische slavernij, rechts brengt de Hulde van de Oostendse Vissersbevolking in scène. Het monument werd door koning Albert I en koningin Elisabeth in 1931 plechtig onthuld, in de gloriedagen van het koloniale België.

Door Immanuel Giel – Eigen werk, Publiek domein

Waarom de Oostendse vissersbevolking hulde zou hebben gebracht aan de tweede Leopold, is mij niet duidelijk geworden. Tenzij dat te maken zou hebben met de Koninklijke Gaanderijen, die langs de dijk het pad effenen van het monument richting stadscentrum. Deze langgerekte zuilengang, gebouwd tussen 1902 en 1906, is al jaren in verval. Tegenwoordig is de gang gestut om te vermijden dat argeloze toeristen steenbrokken op hun hoofd zouden krijgen.

Maar hij werd op de zeedijk gebouwd in opdracht van de stad en koning Leopold II. De gang, zo lezen we, verbindt de Wellingtonrenbaan met het Koninklijke Chalet. Met die monumentale uitdossing kroonde Oostende zich tot de Koningin van de Badsteden. Leopold II financierde de bouwkost mee uit zijn privéfortuin, zoals hij bijvoorbeeld ook Brussel herinrichtte en daarvoor tot vandaag nog krediet krijgt.

In die eerste jaren van de twintigste eeuw wist de koning zijn privéfortuin immers op gevoelige en tegelijk extreem ongevoelige wijze uit te breiden dankzij de inkomsten uit Congo-Vrijstaat, een gebied in Afrika dat zijn persoonlijk bezit was van 1885 tot 1908. U leest het goed: persoonlijk bezit. Het land waarvan hij de koning was, kon 77 keer in die lap onontgonnen persoonlijk bezit.

Ik herinner me nog hoe de brave zuster Hadewijch me op de lagere school leerde Leopold II dankbaar te zijn omdat hij ons de Congo had geschonken. Pas veel later kwam ik aan de weet, en niet op school, dat die goede vorst in werkelijkheid ten gevolge van internationaal protest tegen de slechte behandeling van de Congolezen zijn privégebied in 1908 had moeten afstaan aan België. Ons land zou Congo dan tot 1960 als kolonie blijven besturen en uitbaten.

Dat de zwarten Leopold dankbaar waren voor hun bevrijding uit de Arabische slavernij, lijkt me in het licht van de geschiedenis weinig aannemelijk. En dan heb ik het ook over de geschiedenis van het monument zelf. Al jaren is dit kunstwerk voer voor controverse. In 2004, na een tv-reportage over de wreedheden in Congo-Vrijstaat, retoucheerde de tot dan onbekende actiegroep De Stoeten Ostendenaere een van de afgebeelde zwarten door zijn bronzen hand af te zagen. Het beheer van het koninklijk privébezit bleek immers van onthandingen meer dan één handje weg te hebben. De jaren van Congo Vrijstaat staan vandaag geboekstaafd als een genocide die tussen de 3 en 10 miljoen slachtoffers heeft gemaakt.

Het stadsbestuur wist jarenlang niet goed hoe het op de bronzen onthanding moest reageren. Een onderzoeksjournalist van De Morgen die even de hand had weten te leggen op die spoorloze hand, met de bedoeling deze te fotograferen en in zijn krant tentoon te stellen, werd zelfs ondervraagd door een onderzoeksrechter.

Vandaag begint ons land eindelijk het puin van Leopold II te ruimen. Stap voor stap verdwijnt zijn naam van straten, lanen en pleinen. In Brussel besliste de Brusselse regering al in september vorig jaar dat ook de Leopold II-tunnel, de langste tunnel van het land, aan een nieuwe naam toe is, bij voorkeur een vrouwelijke. Die nieuwe naam van de tunnel, het wordt een verhaal op zich. Maar in afwachting van een goede afloop, richten we de blik op Aristide Doorme, de Held der veldtochten tegen de Arabieren en de Batetelas.