Zo ongeveer sinds we afgestudeerd zijn en ik mijn legerdienst achter de rug had, spreek ik geregeld af met mijn studiemakker Geert uit West-Vlaanderen (eerst in Ieper, later in Kortrijk). In de jaren dat we een kroost kregen, viel onze afspraak al eens in het water, maar de jongste jaren hernamen we jaarlijks ons rendez-vous, doorgaans in het tussen ons vrij centraal gelegen Gent. Sinds kort komen er ook visites bij: Geert en Mieke komen al eens naar Haacht en Marianne en ik rijden al eens naar Kortrijk.

Bij ons laatste bezoek aan Kortrijk kwam Geert met een klepper van een boek aandraven, met de rare titel 4321. Het was een roman van de Amerikaanse auteur Paul Auster, een favoriet van Geert. Auster was op 30 april 2024 thuis overleden aan de gevolgen van longkanker. Ik had er in het nieuws over gehoord, maar ik kende de man eigenlijk niet.

‘Dit moet je lezen!’, zei Geert enthousiast. De cover overtuigde me nog niet echt. Bovendien telt de roman meer dan 930 bladzijden. Zo vertrok ik met dat dikke boek naar huis. Vorige week had ik het uit, vooral dankzij het lezen op het vliegtuig. Ik vond het een prachtig boek, om velerlei redenen. Maar het bulkt ook van de namedropping van andere auteurs, regisseurs, politici, media, steden, buurten, universiteiten en honkbalploegen, vooral uit de VS.

Indien u Auster-onwetende bent, vraagt u zich ongetwijfeld af waar die rare titel 4321 op slaat. Ik had het er zelf ook lastig mee om die titel te begrijpen. Want Auster maakt dat raadsel pas helemaal duidelijk in de laatste bladzijden. Maar sta me toe de naam van het hoofdpersonage uit het boek vrij te geven: Archie Ferguson. Als je 4321 leest, krijgt je vier versies van het hoofdpersonage op je bord.

Het verhaal speelt zich af van 1947, het geboortejaar van Archie, tot 1971. Archie groeit op in een middenklassegezin van joodse origine. Zijn vader Stanley baat met zijn broers een zaak met elektrische apparaten uit, zijn moeder Rose runt nu eens een bescheiden fotostudio in de buitenwijken, is in een ander leven een bekende artistieke fotograaf en in een derde leven van Archie is ze fotojournalist. In al zijn levens heeft Archie een boon voor zijn nicht Amy Schneiderman.

Binnen dat kader laat Auster zijn Archie in vier levens gelijke dingen doen maar ook andere. Zo heeft zijn relatie met Amy bijvoorbeeld vier verschillende gedaanten. De ene Archie heeft met Amy een diepe liefdesrelatie, in een andere wordt ze zijn “no go” stiefzus. In één versie van Archie is hij zelfs biseksueel. Maar in alle versies ontwikkelt hij zich tot een schrijver, weliswaar van verschillende genres, van korte verhalen en vertaler van gedichten, tot journalist en fictieschrijver.  

Auster laat het lot bepalen hoe Archie zich ontwikkelt. Alle Archies houden ook van film, honkbal en Frankrijk. Ook de omgeving waarin Auster Archie situeert varieert. Vooral in de jaren zestig is het politieke klimaat erg woelig, met de moord op Kennedy, maar ook de strijd voor burgerrechten voor de zwarten, de onlusten en grote studentenprotesten aan elite-universiteiten over de interventie in Vietnam, die uitgroeit tot een controversiële oorlog, of de rassenrellen tussen zwarten en joden. Conflicten waarover ik en wellicht ook Geert heel wat gelezen hebben.

Dat de vier levens zich in andere richtingen ontwikkelen, maakt het voor de lezer ingewikkeld. Zeker als je zoals ik het boek vooral leest voor het slapen gaan of op het vliegtuig… Vooral in het begin van het verhaal is de verleiding groot om terug te bladeren. Overleed de vader nu bij deze Ferguson of bij een andere? Scheidde zijn moeder of hertrouwde ze gewoon omdat haar man overleed? Was het Ferguson nummer één, twee, drie of vier die uit een boom viel, bij een ongeval enkele vingers verloor, of doodgereden werd op de dag van zijn romandebuut? Welke Ferguson was ook weer zo hetero dat hij voortdurend achter zijn pik aan liep?

In principe maakt het niet echt uit, omdat alle gebeurtenissen in de verbeelding van de lezer samensmelten. Wat me bij het lezen van 4321 soms heeft gestoord, is de grote Amerikaanse namedropping van schrijvers, dichters, uitgevers, proffen, perslui, … van wie het boek wemelt. Dat en die ellenlange volzinnen die Auster construeert. Maar er zijn natuurlijk wel meer auteurs van wie ik hou, die zinnen van meer dan een pagina vullen zonder je te vervelen.

4321 was een bijzonder aangename kennismaking met de helaas wijlen Paul Auster. Nu moet ik het boek helaas geretourneerd krijgen naar Kortrijk. Maar daar had Geert al een oplossing voor: we zullen nog eens in Haacht afspreken met onze andere studiemakkers Bert en wie weet Michiel. Hou jullie alvast klaar voor maart, kerels! Er volgt een uitnodiging.