Om iets luchtigs te kunnen produceren over de magie van de radio, is Gilles De Coster opnieuw de eerste BV die in het brein van de Grijze Man opdoemt. Aandachtige lezers zullen zich herinneren dat de gewezen radiojournalist al in een eerdere column van de Grijze Man opdook, in dit eigenste boek zelfs, met name in de bijdrage waarin de Grijze Man haast ontmaskerd werd als de mol op het kabinet van minister Gatz.

In dat stuk stond een zin waarin de Grijze Man zijn bewondering uitdrukte over de metamorfose van de Ochtendman van Radio 1 tot presentator van De Mol, uitgedost met wuivende kuif en zonnebril op een Argentijnse zoutvlakte. Nu was de bewondering van de Grijze Man wellicht oprecht, maar anderzijds was degene die bewonderd werd, helemaal niet trots op zijn exploot. De Mol was nauwelijks een aflevering ver, of Gilles De Coster liet weten dat hij er liever de brui aan wilde geven.

Dat deed hij in De Tijd (6 februari ’16), de krant die bekendstaat om de fijnste human interest-interviews in Vlaanderen. Ondervraagd over zijn metamorfose tot presentator van een spelprogramma, biechtte De Coster de volgende van heimwee smachtende woorden op: “Ik wil ooit weer radio maken, en wel zo snel mogelijk. Ik heb nooit tegen radio gekozen, maar ben naar een bedrijf getrokken waar toevallig geen radio werd gemaakt. De magie ervan mis ik sinds de eerste dag dat het stopte.”

Er bestaan legio voorbeelden van de magie van radio, bedenkt de Grijze Man, te beginnen met het hoorspel … Tja, welk hoorspel was het weer dat zijn professor in de communicatiewetenschap 35 jaar geleden een onvergetelijk voorbeeld noemde van de magie van radio? Even de eenvoudige woorden ‘radioprogramma’ en ‘paniek’ googelen en daar tovert de zoekrobot al het resultaat dat hij zich ineens weer herinnert: The War of the Worlds.

Op zondagavond 30 oktober 1938, op Halloween, zond de Amerikaanse radio CBS dit hoorspel van Orson Welles uit, naar het verhaal van H.G. Wells uit 1898 over een invasie van marsmannetjes. Het hoorspel was zo realistisch dat veel mensen die tijdens de uitzending de radio op zetten, echt geloofden dat er marsmannetjes geland waren, met grote paniek tot gevolg. ’s Anderendaags schreven de kranten over duizenden mensen die de schrik van hun leven hadden beleefd. Door de jaren heen leek de paniek zelfs nog aan te groeien. Sommige media die de zaak in herinnering brachten, hadden het over een miljoen hysterische Amerikanen, over mensen die in paniek de straat op renden, een hartaanval kregen of zichzelf van het leven benamen.

De Grijze Man overschouwt de zoekresultaten van Google. Nog altijd vinden ook Nederlandstalige journalisten inspiratie in het hoorspel van Welles om de potentiële impact van massamedia te illustreren. Tot hij de kop ziet van een artikel uit NRC van 30 oktober 2013, naar aanleiding van de 75ste verjaardag van de uitzending: “Hoorspel The War of the Worlds veroorzaakte helemaal geen paniek”. Hoezo?

Twee Amerikaanse professoren communicatiewetenschappen hebben volgens de krantensite een artikel gepubliceerd waarin ze argumenteren dat er in werkelijkheid vrijwel niemand in paniek geraakte tijdens het hoorspel. Tot dat besluit waren de wetenschappers gekomen op basis van een luisteronderzoek. De Grijze Man leest met verbazing: “Volgens Pooley en Socolow (de Amerikaanse proffen) was het een opzetje van de kranten die melding maakten van de onrust. Tijdens The Great Depression van de jaren dertig had de radio veel adverteerders weggelokt bij de kranten, dus kwam het ze goed uit dat ze dat concurrerende medium konden wegzetten als een onbetrouwbare nieuwsbron.”

Stel je voor dat Vlaamse journalisten vandaag hun neus voor nieuws thuis zouden laten als het de commerciële belangen van hun mediabedrijf zou schaden, bedenkt de Grijze Man. Hij krabt eens in zijn dunne haar. Opmerkelijk toch, dat die mythe over de magie van de radio pas na al die jaren doorgeprikt is. Een snelle zoekopdracht leert dat geen enkele Vlaamse krant dit toch opmerkelijke nieuws uit die Nederlandse gidskrant heeft opgepikt. Hebben de Vlaamse buitenlandjournalisten daar over gelezen? Of is de NRC in Vlaanderen tegenwoordig geen gidskrant meer? Dat is dan bij dezen rechtgezet.

*In juni 2016 verscheen van minister Sven Gatz “Over de media heb ik niets te zeggen”, een boek over media, met vele medewerkers van een hoog niveau. Elk hoofdstuk van Sven Gatz in dat boek, wordt besloten met een column van De Grijze Man. Bovenstaande column volgt op het negende hoofdstuk, “Laat honderd radio’s loeien”. Het boek is uitgegeven bij Van Halewyck en voor € 16 verkrijgbaar in de boekhandel.